Du ngoạn Bắc Ninh nổi tiếng không chỉ có bởi những danh lam thắng cảnh xinh nổi tiếng, đặc sản nổi tiếng dân dã mà còn ở những điệu quan họ Bắc Ninh có sức khỏe “đi xa là nhớ” của những liền anh, liền chị.

Nguồn gốc dân ca quan họ Bắc Ninh

Hàng năm, cứ mỗi độ xuân về và khi ngày thu tới, người dân 49 làng Quan họ gốc thuộc xứ Kinh Bắc (bao hàm cả Bắc Ninh và Bắc Giang ngày này), dù ở bất kể ở chỗ nào cũng trở về quê nhà để trẩy hội đình, hội chùa, những liên hoan tiệc tùng hết sức rất dị bởi đã nối sát với trình diễn Quan họ tự bao đời nay.

Vì Ra đời từ rất rất lâu về trước nên Quan họ Bắc Ninh có rất nhiều mẩu chuyện kể về thời điểm Ra đời, có chủ kiến cho là Quan họ có từ thế kỷ 11, số khác cho là từ thế kỷ 17, nhưng toàn bộ, những công trình xây dựng khảo sát, phân tích từ trước tới nay tuy có không giống nhau nhưng đều đã xác minh giá trị to lớn của di sản văn hóa truyền thống phi vật thể Quan họ, nhất là dân ca Quan họ, mô hình thẩm mỹ được xem là cốt lõi của văn hóa truyền thống xứ Kinh Bắc ngàn năm văn hiến.

Theo khảo sát của Sở văn hóa truyền thống Hà Bắc (thuộc hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang ngày này) thì trước cách mạng tháng Tám năm 1945 có 49 làng quan họ rải rác ở những huyện Tiên Sơn, Yên Phong, Quế Võ, Việt Yên và thị xã Bắc Ninh. Mỗi làng quan họ ở Bắc Ninh lại có nét rất dị riêng.

Dân ca quan họ Bắc Ninh là gì?

Dân ca Quan họ Bắc Ninh là 1 trong những hình thức hát giao duyên giữa những liền anh liền chị. Đó là một trong mỗi làn điệu dân ca tiêu biểu của vùng châu thổ sông Hồng.

Những liền anh trong trang phục truyền thống cuội nguồn khăn xếp, áo the và những liền chị duyên dáng trong bộ áo mớ ba, mớ bẩy, đầu đội nón thúng quai thao, cùng nhau hát đối những câu ca mộc mạc, đằm thắm, cách hát theo lối truyền thống cuội nguồn không cần nhạc đệm mà vẫn đầy chất nhạc, thể hiện nét văn hóa truyền thống tinh xảo của người hát Quan họ.

Để hiểu thêm về dân ca Quan họ Bắc Ninh này thì bạn hãy ghé https://ditich365.net/dan-ca-quan-ho-bac-ninh/ để tham khảo nhiều hơn về làn điệu này nha.

Theo Giáo sư Vũ Ngọc Khánh và Phạm Minh Thảo, trong sách “Kho báu diễn xướng dân gian VN)” hoàn toàn có thể chia hát quan họ thành những dạng sau:

        –          Hát quan họ ở hội còn gọi là hát Hội.

        –          Hát quan họ ở đám còn gọi là hát Mừng.

        –          Hát quan họ ở cửa đình, cửa đền còn gọi là hát Thờ hát Cầu.

        –          Hát quan họ tận nhà giữa hai nhóm quan họ trai gái mời nhau còn gọi là hát Canh.

Trong số dạng hát quan họ kể trên, hát hội và hát canh là hai hình thức hát quan họ nổi trội có giá trị văn hóa truyền thống cao.

Trang phục trong hát Quan họ Bắc Ninh

Trai thường mặc áo lụa, áo the, quần sớ, khăn xếp; gái thì mặc mớ bảy mớ ba, áo tứ thân nhiều điều nhiều tía, yếm đào xẻ con nhạn, thắt sống lưng hoa đào, hoa lý, đeo khuyên vàng xà tích. Khi hát ở ngoài trời, nam thường che ô còn nữ che nón thúng quai thao để tăng thêm vẻ trang nhã duyên dáng.

Cách hát

Nhìn toàn diện trong Quan họ người ta khi nào cũng hát đôi. Khi một đôi trong Quan họ du khách hát thì bên kia cũng sẵn sàng một đôi để hát đối lại. Chính vì vậy hát Quan họ là loại hát đối đáp, hát giao duyên. Những người hát Quan họ thường được gọi là liền anh, liền chị.

Kết cấu của mỗi điệu hát lại được hình thành từ những lễ kết nghĩa. Lễ kết nghĩa được chính thức bằng những lời thăm hỏi tận tình hoặc những lời thề thốt. Sau đó, họ lại có buổi gặp nhau ở bên nam. Khi đến đây họ hoàn toàn có thể hát thâu đêm suốt sáng để thổ lộ với nhau về tình cảm.

Căn cứ vào sự giống hệt về cữ giọng, âm sắc, họ xếp thành từng cặp: anh Cả – chị Cả, anh Hai – chị Hai, anh Ba – chị Ba, anh Tư – chị Tư… Lời ca trong quan họ chủ yếu nói đến tình yêu nam nữ, sự gắn bó thủy chung. Nhưng trên thực tiễn họ không hề nghĩ đến chuyện yêu nhau mà chỉ quan hệ trên cơ sở bình đẳng tôn trọng cho nhau. Họ gọi nhau bằng anh, chị và xưng em hoặc tôi. Thời hạn kết nghĩa của người Quan họ hoàn toàn có thể từ đời này sang đời khác hay có khi chỉ một vài năm. Nơi ca hát thường là ở sân nhà, trước cửa đình, cửa chùa,  dưới gốc đa, bên sườn đồi, trên thuyền, bến nước…

Theo quan niệm của người Quan họ, nghệ nhân là những ngưòi có kỹ năng hát “vang, rền, nền, nẩy” điêu luyện, thuộc nhiều bài, nhiều “giọng” Quan họ. Họ đó là những bậc thầy dân gian thực hành việc sáng tạo, lưu giữ và trao truyền vốn di sản quý báu đó cho những thế hệ mai sau nên rất xứng đáng được tôn vinh.

Bạn có thể khám phá thêm nhiều di sản văn hoá khác của nước ta ở https://ditich365.net/. Chắc chắn sẽ có nhiều di sản văn hoá mà bạn chưa biết đến lắm nhé!